فیلم Nightbooks یا «کتاب‌های شبانه» اثری اقتباسی از ادبیات کودکانه در ژانر وحشت خانوادگی است که لحظات سرگرم‌کننده‌ای را برای مخاطب هدفش که کودکان و نوجوانان هستند، فراهم می‌کند. این فیلم اثری نسبتاً خلاق است که از نظر بصری فضایی عجیب و غریب را برای مخاطب طراحی می‌کند. ایده داستانی و مرکزی این فیلم نیز در مورد دوستی و دوست داشتن است که با یک گِره به افسانه‌های ترسناک وصل می‌شود. اما، آیا چنین ساختاری که فضایی ترسناک اما کودکانه دارد، می‌تواند برای چنین مخاطبی مفید باشد یا خیر؟! برای یافتن پاسخ این پرسش در ادامه با نقد فیلم Nightbooks همراه ویجیاتو باشید.
خلاصه داستان: الکس (وینسلو فگلی) پسر نوجوانی است که بیش از حد وسواس خلق داستان‌های ترسناک را دارد و اساساً نویسنده قصه‌های ترسناک است. اما یک شب او به خاطر انزوا و تنهایی و همچنین درگیری خانواده‌اش به خاطر میل او به آثار ترسناک، تصمیم می‌گیرد تمام آثار خود را نابود کند. در این بین او متوجه آپارتمانی می‌شود که در ورودی آن باز است و همزمان صدای پخش یک فیلم ترسناک مورد علاقه او نیز از آنجا به گوش می‌رسد.
الکس ناخودآگاه وارد آپارتمان می‌شود و به نوعی اسیر این خانه می‌شود. پس از محبوس شدن الکس در این آپارتمان جادویی، او با دختر جوان دیگری به نام یاسمین (لیدیا جویت) آشنا شده و متوجه می‌شود توسط جادوگری به نام ناتاشا (کریستن ریتر) به دام افتاده است. او حالا باید هر شب یک داستان ترسناک را برای ناتاشا بخواند تا مفید بودن خود را ثابت کند و زنده بماند. اما وقتی قصه‌های او تمام می‌شود، اوضاع نیز آشفته می‌شود.
کارگردان این اثر یعنی دیوید یارووسکی که در کارنامه کاری خود یک فیلم ترسناک دیگر به نام «برایتبورن» دارد، این جهان جادویی را بدون کنار گذاشتن جزئیات کوچک منبع اقتباسش طراحی کرده است. اساساً هر اتاق از آپارتمانی که داستان در آن روایت می‌شود، متمایز و شگفت انگیز است. هیولاهای درون فیلم جذاب و گاهی وحشتناک هستند که خود این موضوع طلسم کاملی را برای سرگرمی وحشتناک خانوادگی ایجاد می‌کند؛ و البته از طرف دیگر فضای مخوف داستان نیز برای مخاطب هدف درگیرکننده می‌شود.
نقد فیلم: وقتی به ژانر وحشت فکر می‌کنیم، اولین چیزی که به ذهن ما می‌آید آثار بسیار خشنی است که در شاخه اسلشر یا تسخیر افراد و مکان‌ها توسط ارواح دیده‌ایم. برای مثال اگر حرف از خشونت در ژانر وحشت شود، بدون تردید ما به یاد آثار «جان کارپنتر» یا «وس کاریون» خواهیم افتاد. از طرف دیگر سینمای وحشت مُدرن نیز گره به نام «جیمز وان» و آثار پُر دامنه‌اش خورده است. ولی اگر اندکی توجه کرده باشید، متوجه خواهید شد که هیچکدام از این آثار واقعاً مناسب کودکان و یا حتی نوجوانان نیستند. اما جالب است بدانید شاخه وحشت در ادبیات کودکان، یا اساساً آثار مربوط به سینمای وحشت کودک و نوجوان، برای کمک به کودکان در پردازش جهان اطراف آنها بسیار حیاتی است.
به طور کلی کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگسالان از خیلی چیز‌ها می‌ترسند. برای مثال این گروه سنی مرگ را مانند بزرگسالان می‌بینند و مانند بزرگسالان از آن ترس دارند؛ بنابراین این ژانر می‌تواند راهی برای ارتباط بیشتر این گروه برای فهم دقیق این موضوعات ظاهراً ترسناک در چارچوب یک قصه سرگرم‌کننده باشد. حالا جدیدترین فیلم ترسناک نتفلیکس یعنی Nightbooks دقیقاً به دنبال چنین مفاهیمی است. خیلی‌ها چنین آثاری را دست کم می‌گیرند و با برچسب فیلم کودکانه آنها را بایکوت می‌کنند. اما نباید فراموش کرد که آثاری چون «Coraline» یا «Monster House» و حتی همین «کتاب‌های شبانه» در چارچوب یک داستان ترسناک حرف‌های جالبی برای گفتن دارند که گاهاً بسیار آموزنده است.
به تصور خیلی از افراد، داستان‌ها فراتر از یک سرگرمی معمولی نیستند؛ اما باید پذیرفت که داستان‌ها بر ما تأثیر می‌گذارند، ما را تغییر می‌دهند و در نهایت ما را برای رویارویی با جهان آماده می‌کنند. اساساً افسانه‌ها و داستان‌های ترسناک برای بسیاری از کودکان دروازه‌ای عالی برای ورود به این ژانر است. اولین افسانه‌ها داستان‌های ترسناک بودند. هدف آنها این بود که به کودکان بیاموزند که چگونه رفتار کنند و در دنیایی که آماده خوردن آنها است، ایمن بمانند.
برای برخی از ما، داستان‌های ترسناک از دوران کودکی ثابت بوده است. برای من، آن داستان‌ها قصه‌های عامیانه‌ای بودند که پدرم، مادرم و مادربزرگم برایم تعریف می‌کردند. برای مثال نام لولو خورخوره رفتار خیلی از ما بچه‌های نسل پیش را حفظ می‌کرد؛ و اساساً همین جناب لولو مرا از بازی در اتاقی که مادرم وسایل خطرناک آشپزخانه خود را در آن ذخیره می‌کرد، باز می‌داشت. همه این مطالب را گفتم که به این جمله برسیم که ادبیات کودک نوجوان با گرایش افسانه‌های ترسناک، یک گنجینه است که کودکان را به سوی آگاهی هدایت می‌کند؛ و حالا فیلم «کتاب‌های شبانه» از همین جنس است.
اما این فیلم از منظر ساختار روایی چیزی شبیه به یک تجسم مُدرن اما نوجوانانه از سِری داستان‌های «شب‌های عربی» یا همان شهرزاد قصه‌گو است. از طرف دیگر کتاب‌های شبانه نوع متفاوتی از آثار آنتولوژی است. این فیلم مشتاق روایت قصه‌های کوچک در دل داستان مرکزی است، اما در مجموع تمرکز اینجا بر طرح کلی و واحد است. این یک تغییر خوب در فرمول آثار آنتولوژی محور است که مخاطبان را قادر می‌سازد تا با شخصیت‌های اصلی بهتر آشنا شوند. اما با این اوصاف، چنین فیلم‌هایی هر قدر هم که سرگرم‌کننده باشند، بازهم از نظر رشد شخصیت محدود هستند. و این فیلم نیز از چنین موضوعی مستثنی نیست.
با این تفاسیر، ما با شخصیت الکس روبرو می‌شویم که رفتار تاریک اما گاهاً کلیشه‌ای دارد که باید با توانایی‌اش که قصه گویی است جادوگر مخوف فیلم را شکست دهد. اما به غیر از نمایش داستان سرایی شخصیت الکس در برابر جادوگر، ما همچنین شانس ملاقات با یاسمین را نیز داریم. او یکی دیگر از زندانیان ناتاشا به عنوان جادوگر فیلم است، او خسته شده و متقاعد شده است که فرار بی فایده است. اما هنگامی که او دوستی خود را با الکس آغاز می‌کند، این دو شروع به یادگیری چیزهایی در مورد خود و انعطاف پذیری در رفتارشان می‌کنند.
اما جدا از فرم متفاوت فیلم، آثار مثبت جلوه‌های کاربردی و دیجیتال موجود در Nightbooks نیز به شدت پُر رنگ است. برای مثال طراحی آپارتمان شگفت‌انگیز جادوگر، یک مزیت بسیار مهم است. از دیوار‌های متحرک این خانه گرفته تا جادوی موجود در کتابهانه و باغ درون آن، همه جذاب و زیبا هستند. اساساً طراحی صحنه فیلم به لطف تیم فنی دیوید یاروسکی و حضور تهیه‌کننده‌ای چون سم ریمی خلاقانه است. بنابراین، جلوه‌های بصری، ساخت هیولا و طراحی صحنه به عنوان نمایشی خارق‌العاده از یک افسانه تاریک خودنمایی می‌کنند.
در پایان باید گفت: مدتی طول می‌کشد تا تَنور فیلم «کتاب‌های شبانه» به عنوان یک اثر مستقل در ژانر وحشت گرم شود؛ به واقع نیمه اول فیلم برای مخاطب بزرگسال کمی آرام است. اما نیمه دوم فیلم سرگرمی وحشتناکی را برای تمام مخاطبان به ارمغان می‌آورد. با این حال، این فیلمی است که با در نظر گرفتن مشخصات جمعیتی کودک و نوجوان ساخته شده است. در نتیجه صحنه‌های ترسناک فیلم با لحنی فانتزی به نمایش در می‌آیند که البته جذاب و خلاقانه هستند.
به این ترتیب، کتاب‌های شبانه فقط یک ماجراجویی ترسناک کوچک خانوادگی نیست، بلکه قصیده‌ای است برای بچه‌های عجیب و غریب در همه جا؛ اگر عاشق ژانر وحشت فانتزی هستید یا بچه‌هایی دارید که عاشق وحشت هستند یا فقط می‌خواهند چیز سرگرم‌کننده‌ای را تجربه کنند که مفید هم باشد، دیدن فیلم Nightbooks برای شما مناسب است.