چرا نقش مادران به ندرت در بازی‌های ویدیویی به نمایش در می‌آید؟

مطلبی که پیش روی شماست برای نخستین بار در روز ۱۳ مهر ۱۳۹۸ منتشر شد و حالا به مناسبت روز مادر بازنشر شده است.

در حالی که پدران برای مدتی طولانی، نقش مهمی در بسیاری از بازی‌های ویدیویی داشته‌اند و شاید بهترین مثال‌های چند سال اخیر، بازی‌های The Last of Us و Bioshock Infinite باشند، نقش مادران همواره در بازی‌های ویدیویی کمرنگ بوده و یا به اشکال دیگری به تصویر کشیده شده که باعث افول شأن آن‌ها می‌شود.

بیش از ۳۰ دهه از پیشرفت بازی‌ها می‌گذرد و هر روز و هر سال شاهد عناوینی تازه هستیم، ولی هنوز مادران جایگاه لازم خود را نیافته‌اند و به خاطر برخی پیچیدگی‌ها، از نمایش صحیح فداکاری‌ها و توانایی‌های آن‌ها اجتناب می‌شود.

کیت گری، نویسنده وب‌سایت گاردین به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته و دلایل عدم نمایش نقش مادران یا وارونه جلوه دادن عواطف و احساسات آن‌ها را موشکافی کرده است. در ادامه این مقاله جذاب را با یک‌دیگر مطالعه می‌کنیم.

---

من هیچ‌وقت فرزندی نداشتم. یک بار، یکی از آن عروسک‌ها را خریدم که می‌توانستید به آن غذا بدهید و هر چند وقت یک‌بار خودش را خیس می‌کرد. اما متوجه شدم این عروسک تنها بخشی از تجربه مادر بودن را ارائه می‌دهد. اما به شما می‌گویم که چه کاری را به دفعات انجام داده‌ام: من کلی بازی ویدیویی تجربه کرده‌ام.

و بازی‌ها، همان‌طور که احتمالاً شروع به کشف‌اش کرده‌اید، چندان در نمایش مادر بودن عالی عمل نکرده‌اند – هرچند که گویی کاملاً بر زیر و بم پدر بودن مسلط هستند. می‌دانستید به محض اینکه دختردار شوید، ناگهان به این موضوع پی می‌برید که زنان هم جزوی از مردم هستند؟ چه کسی می‌توانست پیش‌بینی‌اش کند؟ این پدیده مدرن که به نام «پدرانه‌سازی بازی‌ها» شناخته می‌شود، اساساً از سوی طراحان بازی و نویسندگانی نشئت گرفته که بزرگ شده‌اند، فرزند دارند و می‌خواهند عواطف و احساساتی مانند محافظت و اهمیت دادن به فرزندان‌شان را از طریق مدیوم منتخب خود منتقل کنند.

بازی‌هایی مانند The Last of Us ،Bioshock Infinite ،The Walking Dead و سایر عناوین مشابه را ببینید. در همین حال، به این خاطر که بسیاری از طراحان ارشد بازی‌ها زن نیستند، و به این خاطر که بسیاری از آن‌ها که زن هستند معمولاً به انتخاب میان خانواده و شغل مجبور می‌شوند -چون ظاهرا تبعیض جنسیتی چرند است- داستان‌های مادر بودن گفته نمی‌شوند.

اگر چیزی درباره مادر بودن از بازی‌ها یاد گرفته باشم، این است که «تو حدوداً ۵ دقیقه بعد از زایمان می‌میری و صرفاً آنقدر زنده می‌مانی تا بتوانی یادگاری یا نامه‌ای از خود به جای بگذاری که بعداً به انگیزه‌ای برای فرزندت برای رفتن به یک ماجراجویی بزرگ تبدیل می‌شود». تو کمتر از یک انسان پرورش‌یافته و احساسی هستی و بیشتر به عنوان دستویزی برای پلات داستانی استفاده می‌شوی.

احتمال آماری چنین اتفاقی در ابعاد گسترده بسیار نگران‌کننده است: مادر الی را در The Last of Us داریم، مادر ایوی و جیکوب در Assassins’s Creed Syndicate، مادر غرق شده در Brothers: A Tale of Two Sons، مادر پروتاگونیست در فال‌آوت ۳، بانو کامستاک قدیس در بایوشاک اینفینیت (که وقتی به زندگی باز می گردد، به زنی حوری-مانند و به شکل کابوس‌واری کشنده تبدیل شده است) و… این لیست همین‌طور ادامه می‌یابد.

ممکن است فکر کنید مادرها نوعی پازل لاینحل در داستان‌سرایی هستند؛ بهتر است در همان ابتدا حذف شوند تا دیگر هیچ‌کس به خود زحمت خلق یک کاراکتر مونث تمام و کمال را ندهد. اگر سخاوتمند باشیم، می‌توانیم بگوییم که بازی‌ها به صورت مداوم، ساختارهای هندسی خود را از افسانه‌ها قرض گرفته‌اند (پرنس شجاعی که دوشیزه های زیبارو را نجات می دهد و چیزهایی از این دست) – و در این داستان‌های باستانی، مرگ مادران اتفاقی محرک و مشابه است. اما در عصر داستان‌سرایی پیچیده امروزی، این دلیل کافی نیست.

به عنوان مثال، درس دیگری که از بازی‌های ویدیویی گرفته‌ام اینست که مادر بودن امری جنسی است، اما به شکلی خطرناک. بازی Dante’s Inferno زنی برهنه و ۱۲ متری را نشان می‌دهد که کودکانی داس به دست را به سراغ دانته می‌فرستد. در بایوشاک، مادر پروتاگونیست «رقاصی اگزوتیک» است که کودکانش را می‌فروشد و توسط معشوق‌اش به قتل رسیده است.

Bloodborne هم آریانا را دارد، بانوی شهوت‌رانی که به کودکانی هیولاوار جان می‌دهد که باید کشته شوند. اگر در عوض آریانا را به قتل برسانید، کفش‌هایش را دریافت می‌کنید که این توضیح ناخوشایند برایش ارائه شده: «معصوم و زیبا، در تناقض با صاحب‌شان». بسیاری از بازی‌ها این ذهنیت غیرقابل تحمل و پاک‌دینانه را نمایش می دهند که مادرها باید از لحاظ جنسی عفیف باشند و بنابراین هرچیزی که جنسیت و مادر بودن را ترکیب می‌کند، چیزی بد و خطرناک است.

نوعی وسواس ترسناک درباره فاسد بودن مادرانگی وجود دارد که تسلیم ترس فروید از زنان به عنوانی ماهیتی خفقان‌آور و ضعیف شده است. از زمانی که زنان وجود داشته‌اند، این ترس هم وجود داشته است؛ ترس از اینکه آنها موجوداتی «هیولاوار» هستند – یعنی غیرقابل پیش‌بینی، پر هرج و مرج، غیرقابل اعتماد؛ در یک ثانیه دلبری می‌کنند و در ثانیه دیگر به عفریته‌هایی تند زبان تبدیل می‌شوند.

حتی حالا، این استعاره در قالب جوک های مربوط به قاعدگی و Manic Pixie Dream Girls (تیپی شخصیتی در برخی فیلم‌های سینمایی که دخترانی با نوعی دمدمی‌مزاجی غیرعادی را تصویر می‌کنند) ادامه یافته و کاراکترهای مونث بازی‌های ویدیویی هم بسیار خندان و دوست‌داشتنی به نظر می‌رسند تا اینکه در یک حرکت چرخشی، لگدی حواله صورت‌تان می کنند. ترس از بدن به هنگام بارداری را نیز به ماجرا اضافه کنید تا همه‌چیز به آشوب کشیده شود. سری فیلم‌های Alien را به عنوان مثال در نظر بگیرید، فرنچایزی چند میلیون دلاری که براساس ایده «تولد، حال به هم زن است» ساخته شده است.

شاید مسئله بدی نباشد که مادر بودن به ندرت در بازی های ویدیویی نمایش داده شده است. به نقش مادر در تمام سری بازی پوکمون نگاه کنید؛ شخصیتی که در خانه و در شهری بن‌بست گیر افتاده، شوهرش یا گم شده یا برای کار به شهری دیگر رفته، پسر ۱۰ ساله‌اش تمام روز برای شکار موجوداتی کوچک از خانه بیرون می‌رود و تنها زمانی باز می گردد که از مادرش پول می‌خواهد. یک شخص نمی‌تواند به صورت موثر جای خود را به دستگاه ATM بدهد.

خوشبختانه چندین مثال خوب و جالب درباره مادر بودن در چند بازی ویدیویی به چشم می‌خورد. Child of Light در حالی شروع می‌شود که مادر پروتاگونیست در حال مرگ است اما داستان درباره ارتباط او با پدرش نیست، بلکه «آرورا» را در حالی نشان می‌دهد که در جهانی افسانه‌ای و جادویی، به دنبال برقراری ارتباط با مادر عزیزش است که حالا تبدیل به ملکه نور شده.

جویس پرایس، مادر کلویی در بازی Life is Strange نگرانی‌ها و انگیزه‌های خودش را دارد. در یک رستوران کار می‌کند تا به دختر بحران‌زده خود کمک کند و ارتباطش را با شوهر مغرورش حفظ نماید. بازی ادونچر Richard & Alice درباره تقلای مادری است که می‌خواهد پسرش را در جهانی پادآرمان‌شهری پرورش دهد. در بازی Night in the Woods، مادر مِی، کارش را به عنوان مادری شروع می‌کند که در داخل خانه می‌ماند و با پروتاگونیست تعامل دارد. اما به مرور زمان مشخص می‌شود شخصیتی پیچیده داشته و به شدت به دخترش علاقه‌مند است؛ حتی با وجود عصبانیتی که مِی نسبت به او بروز می‌دهد.

اما هنوز به نظر می‌رسد که مادرها اجازه ندارند مثل پدرها، در نقش شخصیت اصلی بازی‌های ویدیویی ظاهر شوند. این اعتقاد مداوم وجود دارد که مادرها نقش‌شان مشخص است و در همین حال مردان می‌توانند بدون اینکه تبدیل به انگیزه‌ای تراژیک در پلات داستانی شوند، جهان را نجات دهند یا خانه را ترک کنند. ماجراجویی، مجازات را به همراه می آورد؛ درست مانند مادر لارا کرافت، آملی کرافت که یا با لمس شمشیری نفرین شده می‌میرد یا هواپیمایش سقوط می‌کند.

در اکثر موارد، تصور می‌شود که بازیکن، مذکر است و به همین خاطر، تنها ارتباط او با مادران، داشتن یک مادر یا ازدواج با یک مادر است. حتی شخصیت Bayonetta که یکی از مثال‌های واضح مادر بودن پروتاگونیست است، در واقع دارد برای ورژنی جوان‌تر از خودش مادری می‌کند که حساب نمی‌آید.

و بنابراین من از شما طراحان بازی، نویسندگان بازی و بله، حتی شما مدیران -خصوصاً مدیران- که در راس استودیو نشسته‌اید و تصمیمات مهمی مانند تاریخ عرضه و قیمت بسته‌های الحاقی می‌گیرید می‌خواهم که بازی‌هایی درباره مادران بسازید. صرفاً یک بازی درباره مادر خودتان نسازید، بازی‌ای بسازید که برای تمام اقشار مناسب باشد.

با بهتر از این: مادرها را استخدام کنید و بگذارید داستان‌هایشان را برایتان بگویند. حتی اگر این چشم‌انداز برایتان مانند ترسی غیرطبیعی به نظر می‌رسد، طیف گسترده ای از داستان‌های همذات‌پندارانه برای کشف وجود دارد و بازاری دست ‌خورده که آنها را می خرند. هرچه نباشد بخش اعظمی از مشتریان شما یا فرزند داشته‌اند یا در آینده خواهند داشت – و بسیاری از آن‌ها به محض تولد فرزندشان، توسط شیاطین کشته نمی‌شوند.